K A V K A Z

Информация о пользователе

Привет, Гость! Войдите или зарегистрируйтесь.


Вы здесь » K A V K A Z » ПРОЗА » Нодар Думбадзе/ნოდარ დუმბაძე


Нодар Думбадзе/ნოდარ დუმბაძე

Сообщений 1 страница 4 из 4

1

Собака

Перевод с грузинского З.Ахвледиани

     История эта началась  в августе  сорок первого  и закончилась два  года спустя.
     ...Суровое  дыхание  войны  наше  село почувствовало  уже  через месяц. Привыкший к зажиточной жизни  колхозник не смог сразу осмыслить всего ужаса происшедшего, не рассчитал своих возможностей, и случилось так, что амбары и лари во многих домах опустели уже в августе, а в нашем доме и того раньше...
    Измученный водянкой дед  Спиридон дни и ночи просиживал у камина, и все заботы по хозяйству легли на  мои плечи. Да что хозяйство! У меня и  сейчас начинает ломить спина,  как вспомню, сколько я тогда натаскал из лесу дров и хвороста: пропал бы бедный старик без тепла.
     25 августа был съеден  последний кусок  мчади.  Дед извлек  из стенного шкафа закупоренную кочерыжкой десятилитровую бутыль с водкой и сказал:
     - Положи в корзину, ступай в Чохатаури и обменяй на пуд кукурузы. Того, кто предложит меньше, облей этой самой  водкой, разбей бутыль  и возвращайся домой... Водка тутовая, и в ней восемьдесят градусов, надо ж понимать!.. Вот так.
     Дед грустными глазами взглянул на бутыль, тяжело вздохнул и добавил:
     - Ступай!
     ... Разбивать бутыль мне не пришлось. На базаре нашелся ценитель водки, который вмиг оценил достоинства моего товара. Он без лишних слов отсыпал мне в мешок  пуд отборной желтой кукурузы,  всунул  в  карман красную тридцатку, погладил по щеке и велел явиться на следующей неделе.
     Спустя минуту я стоял в столовой напротив базара.
     - Котлеты есть? - спросил я буфетчика.
     - А деньги у тебя есть? - в ответ спросил буфетчик.
     - Есть!
     - Сколько?
     - Тридцать рублей!
     - Покажи!
     - Вот!
     - Садись, сейчас принесу!
     - Три порции! - сказал я, снял со спины корзину и присел к столу.
     - Ты что, парень, тронулся? - искренне удивился буфетчик.
     - Нет, проголодался! - объяснил я.
     - С картошкой или с макаронами?
     - Две порции с макаронами и одну с картошкой. Каждую отдельно.
     - Лимонаду сколько?
     - Три! - ответил я и заранее отпустил пояс.
     Буфетчик подозрительно взглянул на меня, но промолчал. Поставив на стол три тарелки с котлетами и три бутылки лимонада, он ласково спросил:
     - Куда ты девал ту тридцатку, а, парень?
     - Вот она! - с достоинством ответил я, показывая деньки.
     Буфетчик взял тридцатку, пощупал, посмотрел ее на свет, потом распахнул грязный халат, расстегнул карман еще более грязной блузы и опустил ее туда.
     - Ты свободен! - сказал он с улыбкой и ушел.
     В  столовую  забрела   длинная,  приземистая,  тощая  черная  собака с ввалившимися   боками.   Она  несколько  раз  прошлась  по  комнате,  искоса поглядывая  на меня,  потом,  осмелев, подошла  ближе.  Пожалев  котлетку, я бросил собаке макаронину.  Она на  лету  схватила ее  и проглотила. Я бросил еще. Через минуту, решив привлечь мое внимание, собака несмело тявкнула.
     - Вон отсюда, паршивая! - прикрикнул на собаку буфетчик.
     - Как ее звать? - спросил я.
     - А черт ее знает!
     - Чья она?
     -  А  я  почем  знаю,  пропади  она вместе  с хозяином!  Пошла  вон!  - замахнулся на собаку буфетчик.
     Поджав хвост, собака бросилась на улицу.
     ...Покончив с едой, я взял свою корзину и направился к двери.
     - Сдачи не полагается? - спросил я буфетчика на всякий случай.
     - Еще чего! - скривился он.
     - Совсем ничего? - не сдавался я.
     - Иди, парень, иди с богом!
     При выходе из столовой я увидел давешнюю собаку - опасливо оглядываясь, она приближалась к двери.
     Не успел я сделать и десяти шагов, как услышал  душераздирающий визг  и вой собаки. Затем она промчалась мимо меня, бросилась в воду под мостом, тут же вскочила на берег и с жалобным тявканьем стала кататься в песке.
     Я  обернулся к столовой. В дверях  стоял буфетчик с котелком в руке. Из котелка поднимался пар.
     - Ошпарил собаку? - спросил я.
     - Нет, чуть подогрел ей лапы! - глупо улыбнулся он.
     - Осел ты! И отец твой осел! - крикнул я.
     Буфетчик  остолбенел. С  минуту  он  молча  глядел  на  меня, наливаясь злобой, потом поставил котелок на  землю,  засучил правый  рукав и  медленно направился ко мне.
     - Подожди-ка меня там! - прохрипел он.
     Я спокойно снял со спины корзину, нагнулся и поднял с земли здоровенный камень.
     Буфетчик  остановился  словно  вкопанный.  Он  постоял,  потом  покачал головой и убрался восвояси.

     Собака  лежала под  мостом  ,  уткнувшись  ошпаренной мордой в передние лапы, и жалобно скулила. Увидев меня, она умолкла, потом негромко заворчала. Я подошел ближе, пригляделся. Правя лапа бедняги также ошпарена.
     - Ну-ка  дай поглядеть на  тебя!  -  сказал я и  присел  перед  ней  на корточки.
     "Эх, что  это  вы  со  мной  сделали!"  -  всхлипнула  она. Из  левого, неповрежденного  глаза  собаки  текли слезы.  Я снял  рубашку,  разорвал  ее пополам,  смочил в воде  и перевязал собаке  глаз,  потом лапу. Почувствовав облегчение, она благодарно взглянула на меня  и опять заплакала. И тут  я не выдержал, сел на  песок и тоже заплакал. А собака - даром  что животное: она прекрасно понимает, почему плачет человек. Искалеченный пес подполз ко мне и ласково ткнулся мордой в мои колени...
     ...Помню,  однажды  -  было мне тогда лет  четырнадцать, -  когда  дочь Гервасия Джабуа  - Тину выдали замуж за Арсена Сиамашвили из села Набеглави, я впервые взмолился богу: "Боже, прибавь мне шесть лет,  и не видеть  Арсену красавицы Тины..."  И  теперь я опять мысленно попросил: "Боже, дай мне силы справиться с буфетчиком, а потом хоть убей меня!.." И никогда, никогда я так сильно не  жаждал исполнения  своей мечты,  как теперь,  сидя под  мостом  в обнимку с бездомной собакой...
     - Что это такое?! - удивленно воскликнул дед, когда я извлек из корзины ошпаренного пса.
     - Собака! - ответил я.
     - Дрянь какая-то, а не собака! - плюнул дед.
     - Ничего не дрянь! Это буфетчик ее ошпарил кипятком!
     - Заслужила, значит. Ворюга!
     - Голодная она! - вступился я за собаку.
     - Ну-ка сними тряпки!
     Я снял повязку, и дед осмотрел собаку.
     - Мда-а, не вовремя  ее ошпарил душегуб! В  жару раны заживают долго... Принеси-ка масло,  смажем ей больные  места...  Ну, лапу-то  она  сама себе вылечит, а вот с глазом...
     ...На другое утро в  нашем  дворе уже раздавался собачий лай. Несмело и негромко, но собака лаяла...
     Как только  мы ее не называли - Джек, Джульбарс, Беляк, Мурка, - собака не отзывалась ни  на  какую кличку. Тогда мы решили звать ее просто  Собака. Спустя месяц у  нее зажила лапа,  затянулась рана на морде, ошпаренные места покрылись новой густой шерсть. И стала она веселой и красивой собакой, каких и вовсе не было на селе.
     Особыми талантами,  сказать по правде, она не отличалась, но  вообще-то соображала неплохо: детей  и женщин не трогала,  среди  всех деревенских кур хорошо отличала нашу  единственную несушку и даже оказывала ей благосклонное покровительство.  Что же  касается  мужчин  -  кроме  меня  и  деда,  она не признавала на селе ни  одного мужчину. Я был уверен - ненависть  к  мужскому
полу вспыхнула в Собаке в день, когда буфетчик так безжалостно ошпарил ее.
     Соседи часто жаловались деду:
     - Что же это получается, Спиридон! Уже и в гости к тебе нельзя зайти! И где ты его откопал, паршивого пса! Птичку к дереву не  подпустит, проклятый! Прогнал бы его к чертям или хоть посадил на цепь, что ли!
     Дед только улыбался. Он  так подружился с  собакой, что  прогнал бы  из дому скорее меня,  чем ее. Собака чувствовала это. Изредка, когда я ходил  в лес за  дровами или ночью -  на  мельницу, она шла за мной, все же остальное время лежала в ногах у деда и с благоговением  ждала его  приказов, глядя на него грустными влюбленными глазами. Стоило упасть с дерева яблоку или груше,
Собака срывалась с места и, опережая свинью, мчалась к  дереву, хватала плод зубами и приносила деду. Дед ласково  гладил ее по  шее, потом  очищал плод, съедал его, а кожурой угощал Собаку. И она ела кожуру тех же яблок и груш. А как  Собака  умела  слушать!  Пожалуй,  она   была  единственным  существом, способным  часами внимать  деду, в  сотый раз рассказывавшему одну  и  ту же историю.  И  чем длиннее бывал рассказ, тем внимательнее  слушала Собака,  и
глаза ее словно просили деда: "Ради бога не пропусти ни одного слова!"
     Однажды я стал свидетелем такого диалога.
     - Эх, дружок, кабы не эта проклятая война, разве пришлось бы тебе жрать гнилые груши?! - говорил Собаке дед, печально качая головой.
     - Вот именно! - согласно кивала она.
     - Небось ты вкус мяса забыла, бедняжка? - спрашивал дед.
     - Увы, забыла! - вздыхала Собака.
     - Ничего, все уладится, - успокаивал ее дед, - вот  появится скоро отец Гогиты - Арсен, присмотрит за нами. А?  Как ты думаешь,  ведь  присмотрит? - Собака  не  знала моего  отца, но  все  же утвердительно кивала головой. Дед продолжал: -  Кончится же когда-нибудь война,  будь она  проклята!.. И хворь моя пройдет. А? Пройдет ведь?..
     Так сидели они часто на балконе, грелись на солнышке и думали: дед - об окончании  войны, о возвращении сына,  Собака...  Собака, наверно,  думала о мясе...
     Ну, а во всем остальном наша Собака  вела себя как все собаки на свете. Ночь спала  на дворе. Считала  обязательным своим долгом лаем откликаться на крик  петуха,  мяуканье кошки,  вой шакала. Ворчала на полную луну,  колесом выкатывавшуюся из-за Медвежьей горы. Улаживала  свои любовные  дела.  Подняв лапу,  мочилась  в  огороде на  свежезеленевшие  грядки  сельдерея.  И  еще: услышав,  как  где-нибудь  начинала вопить и причитать  несчастная  женщина,
получившая  похоронку на мужа, сына  или  брата,  поднимала  вверх  морду  и разражалась жалобным воем.
     Шли дни.  И жили  мы, как  полагается жить  людям  и  собакам во  время войны...
     22 августа 1943 года ночью село взбудоражили собачий лай, грызня и вой. Была случная пора, и поэтому особого внимания на шум никто не обратил.
     Утром Аслан Тавберидзе нашел у  родника растерзанного  пса. Для случной
поры это тоже не было явлением необычным. Труп зарыли.
     В полдень в селе  появился незнакомец,  разыскивавший  свою собаку. Его направили к Аслану. Пришел туда и я.
     - Кирилле Мамаладзе из Хеви, - представился он.
     - Очень приятно. Чем могу служить? - вежливо спросил Аслан.
     - Собака у меня пропала... Сказали, будто вы сегодня зарыли какую-то...
     - Точно. Мы и зарыли - я и этот парень. А что, разве не следовало этого делать?
     - Что вы, наоборот, спасибо за внимание. А место показать можете?
     - Пожалуйста.
     Мамаладзе отрыл труп собаки, пригляделся.
     - Моя! - заявил он уверенно.
     - Желаете перенести останки? - улыбнулся Аслан.
     - Не до шуток мне! - отмахнулся Мамаладзе. -  Вчера она покусала  моего ребенка,  а  потом сбежала. На  пастеровской  станции велели принести голову собаки, чтобы сделать анализ мозга. Если, не дай бог, окажется, что она была бешенной, придется  делать ребенку сорок уколов.  Представляете  себе? Сорок уколов! Дитя и так еле на нагах держится!
     Мамаладзе вздохнул и достал из мешка топор.
     Я быстро отвернулся и пошел домой.
     Выслушав мой рассказ, дед невольно поморщился.
     -  Нехорошее  это  дело!   -   сказал  он  и  взглянул на  беззаботно
развалившуюся у его ног Собаку.
     Вечером зашел к нам сосед Бадриа и попросил у деда ружье.
     - Зачем тебе ружье, Бадриа? - спросил дед.
     - Застрелить свою собаку.
     - В чем она провинилась?
     - А ты разве не знаешь? Вчера чья-то собака напала на  наших собак.  Да ты  же  слышал,  парень,  что  сказал  хозяин  того  пса! Ребенка,  говорит, покусала.
     - Но он не говорил, что собака бешеная! - ответил я.
     - Дурак! Разве нормальная собака тронет  хозяйского ребенка?  - спросил Бадриа.
     Я промолчал.
     - Для такого дела я тебе ружье не дам! - отрубил дед.
     - Чем же ее убить?
     - Колом.
     - Что я, зверь какой-нибудь? - обиделся Бадриа.
     - Тогда как хочешь...
     Бадриа ушел.
     - Ночью запри пса в сарае! - приказал дед и ласково погладил Собаку.
     Первый выстрел и душераздирающий  визг собаки раздался  во дворе Аслана Тавберидзе.
     - Какое сегодня число? - спросил меня дед.
     - Двадцать третье августа.
     - Наступила Варфоломеевская ночь! - проговорил дед.
     За первым  выстрелом  последовали второй,  третий, четвертый... Со всех сторон  доносились  звуки выстрелов, лай  и вой собак, крики  мужчин, вопли женщин, плач детей, мычание скота. Громыхнуло во дворе соседа Бадриа, затем - у Алистарха и  наконец грянуло  под  боком, у соседа  Макариа. Визг собаки оглушил меня.
     -  Несчастная  собака!.. Пока Макариа перезарядит свою допотопную кремневку,  измучается животное  -  простонал дед и  закрыл уши  дрожащими руками.
     Целый час продолжалось это неслыханное, безжалостное истребление собак. Целый  час  гудело  и шумело село. И все это время  наша Собака,  запертая в сарае, со злобным лаем и рычанием бросалась на дверь, скребла ее когтями.
     Постепенно  все стихло.  Грохнул  вдали последний  выстрел, и наступила мертвая тишина.
     - Э-ге-ге-ге-ей! - раздался вдруг чей-то победоносный крик.
     - Все. Кончилось... Боже великий, прости  нам  грехи  наши тяжкие...  - вздохнул дед.
     ... Наступило утро.
     Пропел петух.
     Замычала корова.
     Заблеяла коза.
     Закудахтали куры.
     Из-за Концхоулы поднялось солнце.
     Все было как обычно, и все же то утро было необычным.
     Селу  чего-то  не  хватало  -  незаметного,  обыденного, но привычного, близкого,  родного  чего-то. И когда  на проселочной дороге между изгородями показался Аслан Тавберидзе с топором на плече  и за ним вприпрыжку не  бежал его вислоухий Тузик, я понял: этой неотъемлемой частью, этой плотью от плоти и кровью от крови села была собака - обыкновенная сельская дворняжка.
     Утро 24 августа 1943 года в моем селе наступило без собаки...

     ...Весь  день наша Собака не выходила за калитку, не ела, не лаяла. Она лежала у  ног  деда с закрытыми  глазами  и  вытянутыми  лапами.  Если  б не равномерно  вздымавшийся и опускавшийся живот, Собаку  можно было принять за мертвую.
     - Ну, как она? - спросил я деда.
     - Переживает вчерашнюю ночь, - ответил он. - Ничего, скоро все забудет. - Он погладил Собаку. Она не шелохнулась.
     Под вечер опять появился подвыпивший Бадриа.
     - Добрый вечер, Спиридон! - поздоровался он.
     - Здравствуй, Бадриа! - ответил дед, но во двор гостя не пригласил.
     - Спиридон! - начал Бадриа смущенно. - Народ... того... недоволен... Во дворе Спиридона, говорят, вчера не было стрельбы...
     - А что, разве кончилась война?  Или вернулся мой Арсен? Или вчера была новогодняя ночь? В честь чего бы мне стрелять? - спросил дед.
     - Спиридон, не обижай село ради  собаки... Убей пса. У нас  ведь собаки были не хуже твоей. Или ты один нашелся такой добрый?
     - Нет, Бадриа, не бывать тому, чтобы у моего гроба не выла собака!
     - Смотри, Спиридон! Не дай бог,  но если пес  взбесится и покусает моих детей, спалю твой дом и тебя заодно! - пригрозил Бадриа и ушел, пошатываясь.
     Было уже темно, но я заметил, как побледнел дед.
     - Бадриа! - крикнул он.
     Бадриа обернулся.
     - Слушай меня, сопляк! Придержи-ка язык  и будь осторожен, иначе погрею я свои старые кости на пепелище твоего дома! Понял?
     Не знаю, что подумал остолбеневший Бадриа, но будь на его месте я, в ту ночь  не  сомкнул бы глаз: всем  было известно,  что слова  деда никогда  не расходилось с делом.
     ...Было около полуночи, когда в дальнем конце  нашего  двора  раздались подряд два выстрела. За ними  последовал жалобно-злобный лай собаки. Вскочив с  постели,  я схватил  ружье  и помчался  к месту выстрелов. Кто-то  быстро продирался сквозь кусты. Потом я услышал шаги убегавшего человека.
     Собака  лежала у плетня  и  тихо скулила. Я  взял ее  на руки  и  бегом вернулся домой. Дед успел зажечь коптилку  и теперь сидел  на козьей шкуре у камина. Он осмотрел рану Собаки, пробыл ее спиртом, посыпал табаком и крепко перевязал.
     - Ничего страшного, - сказал дед, - кость не задета.
     Он вопросительно взглянул  на Собаку. Собака выразительно взглянула  на деда.
     - Кто стрелял? - спросил меня дед.
     - Не знаю...
     - А  она знает! Знает,  да не  может сказать! -  Дед покачал головой  и смахнул слезы с глаз Собаки.

     Утром дед попросил вывести его на балкон. Собака, хромая,  поплелась за дедом и улеглась у его ног.
     Наш   дом  стоял  на  пригорке.  И   теперь  дед  осматривал  село  так внимательно, словно  видел его впервые. Он долго  молчал, потом обернулся ко мне и тихо сказал:
     - Правы они, сынок... нельзя ради собаки обижать село...  Возьми ружье, прихвати Собаку и ... Только выйди за село, чтобы я ничего не слышал...
     -  А что мне нужно сделать за селом? - спросил  я и почувствовал, как задрожал у меня подбородок и скривилась нижняя губа.
     -  То, что сделали все наши соседи, - ответил дед, не глядя  на меня. - Ступай сынок...
     Я вынес из комнаты ружье, обвязал веревкой шею Собаки и потянул. Собака не сдвинулась с места.
     - Идем, Собака! - Я еще раз потянул веревку.
     Собака умоляюще взглянула на деда.
     - Иди, иди с ним, Собака! - сказал дед и закрыл лицо руками...
     Мы пересекли село, свернули с шоссе и пошли по тропинке, спускавшейся к реке по сланцевому склону горы.
     Собака, прихрамывая,  покорно следовала за мной и за  все время ни разу не взглянула на меня.
     Мы подошли  к реке. Я снял веревку с шеи Собаки и присел  на  большой валун.  Холодный  пот  градом катился по  моему лицу,  сердце гулко стучало. Успокоившись немного, я  снял  с плеча ружье. Тогда Собака подняла голову и уставилась  на меня добрыми печальными глазами.  Не выдержав  ее  взгляда, яотвернулся, потом быстро вынул из ружья обе гильзы и швырнул их в реку.
     Тяжелый камень свалился с  моих  плеч.  Я  встал,  глубоко  вздохнул  и потянулся.  Собака  несмело  подошла  ко  мне,  лизнула  руку,  потом  вдруг сорвалась с  места, бросилась к реке и несколько минут прыгала, кувыркалась, вертелась в воде, поднимая фонтаны брызг. Выйдя на берег, она отряхнулась и, утомленная,  легла  на песок. Из раны на лапе у нее сочилась кровь,  и глаза были  полны  слез.  Но  я и  сейчас готов  поклясться  чем  хотите  - Собака
смеялась!
     - А теперь ступай, Собака! Иди  спокойно, мирно, не лай  и не огрызайся на людей и вообще старайся избегать их. Чего доброго, примут тебя за бешеную и убьют. На селе не показывайся! Слышала, что сказал дед: нельзя ради собаки перечить народу! Нельзя! Но я все же  обману деда! А ты иди и не возвращайся ради бога в  село! Быть может, ты и вправду бешеная! Не бери греха на  душу! Ну, ступай, хорошая моя!...
     Не знаю, поняла ли меня Собака, но когда я пошел обратно, она  осталась сидеть на месте...
     - Ну, что? - спросил дед.
     Я молча снял  с плеча  ружье и  протянул его  деду.  Он открыл  затвор, посмотрел на свет через каналы стволов.
     - Вот что  я тебе  скажу, сынок: если  ты всегда  будешь поступать так, трудно тебе придется в жизни...
     ...Спустя неделю, ночью, шакал задрал в хлеву козу Эквтимэ Сирадзе.
     Еще через три дня из чьего-то курятника лиса утащила двух кур.
     Потом кто-то начисто опустошил десятипудовый квеври Аслана Тавберидзе.
     В  один  прекрасный день  корова Бердзенишвили обглодала в нашем  дворе четыре привитых деревца, - дед прямо-таки позеленел от обиды.
     Вслед за этим из села бесследно исчезли дойная  корова Нины Дзнеладзе и племенной бычок Сипито Матиташвили.
     Однажды  ночью  из амбара Кирилле Титмерия унесли восеь пудов  отборной кукурузы.
     Народ взвыл.  Начались крики  да ругань, подозрения  да  намеки,  стали судить да рядить, дело дошло до матерщины.
     Село до предела было взбудоражено.

     15  октября хлынул  ливень,  какого давно  не  помнили в  наших  краях.Мельниц, стоявших  на Губазоули,  как не бывало, -  унесло их взбушевавшейся рекой.
     16  октября  дед  велел  мне  сходить  на чудом  уцелевшую  мельницу  в Горабережоули.
     К полуночи моя кукуруза была смолота. Я взвалил на  спину мешок с мукой и собрался было уходить, как  вдруг  дверь  мельницу отворилась  и на пороге появился Кирилле Мамаладзе.
     - Здорово, Теофан! - приветствовал он мельника. Меня Кирилле не узнал.
     - Как поживает ваш ребенок? - спросил я Мамаладзе.
     - Какой ребенок?
     - А тот, которого покусала бешеная собака.
     - А-а-а, вот ты о чем! Собака-то оказалась здоровой!
     - Что вы сказали?!
     - Ничего особенного! Собака не была бешеной...
     -  Не  была  бешеной!.. А вы... А  они...  Стыд  и срам вам, Кирилле Мамаладзе! Стыд и срам! -  выпалил я  и, словно подкошенный, опустился на мешок.
     - Теофан, чей этот невежа? - спросил удивленный Мамаладзе мельника.
     - Чей ты, парень? - спросил мельник меня.
     - Ничей! - отрубил я и, не попрощавшись, вышел из мельницы.
     Весь  день  17 октября  я  раздумывал  -  рассказать деду о  встрече на мельнице или нет. Наконец решил, что говорить об этом деду не стоит.
     18 октября дед не захотел вставать с постели.
     20 октября он попросил меня остаться дома.
     25 октября у деда опухли правые рука и нога.
     27 октября он позвал меня и вручил ключи от ларя.
     28  октября дед усадил меня напротив себя на низеньком стульчике и сказал:
     - У всего на свете есть начало и конец, сынок... Не сегодня, так завтра наступит и мой конец... Это очень страшно - идти, не зная, куда. И потому не совру - боюсь я смерти... но ты не бойся,  сынок!.. Если там, на  том свете, нет ничего, то и бояться тогда нечего! А если смерть - это лишь преображение человека, тогда тем более нет основания для страха. Я  вернусь  в этот  мир, вернусь в другом обличье  - деревом, травой, птицей, собакой... И всегда я буду с тобой!...Я никогда не оставлю тебя одного!  Знай,  сынок, что бы тебе
ни доставило тепло и радость, - будь то даже простой  камень, - это  буду я, твой старый  дед. Поэтому ты никогда не считай себя одиноким и не бойся одиночества... Об  одном тебя прошу - не покидай наш дом, не дай погаснуть нашему очагу!.. Вернется твой отец  - он должен  найти  здесь  огонь,  кусок мчади и стакан вина. Об остальном он позаботится  сам... вот уже неделю мне снятся  покойники, а твой отец ни разу не приснился. Значит, жив он! Сохрани
ему,  сынок, родной дом и доброе имя!.. Будет конец и войне! Войну  начинают люди, и люди  же положат ей  конец. Быть того  не может, чтобы война одолела человека... А теперь иди, принеси дров побольше...
     В ту ночь я не спал. Дед молчал, не отрываясь глядел на пылавший  в камине огонь и чему-то улыбался.
     29  октября ему  стало плохо.  Я  приподнял его  в  постели  и  обложил подушками.
     - Идет, идет  она,  благословенная, но  очень  уж  медленно  идет...  - проговорил он.
     30 октября дед снова подозвал меня:
     -  Приготовься,   сынок...  Завтра  она  дойдет до сердца...  Ты  не волнуйся... Все, что нужно,  сделают соседи... Жаль только, нет у нас в доме женщины, некому оплакать меня.
     1 ноября в полночь дед слез с постели и стал посреди комнаты.
     - Гогита, я увидел его! - произнес он со страшной скорбью в голосе.
     - Кого, дедушка? - спросил я, вскакивая с постели.
     Дед  навалился  на  стол, потом  стал  медленно сползать  вниз  и вдруг опрокинулся навзничь.
     - Дедушка! - крикнул я. Дедушка!
     Дедушки больше не существовало.
     Все произошло так, как хотелось моему доброму, мудрому деду...
     Я оделся, открыл все двери и окна и вышел на балкон.
     Наступило утро 2 ноября.
     На холодном и блестящем как зеркало небе одна за другой гасли звезды.

     Я спустился во двор, босиком прошелся по росистой траве. Холодная дрожь пробежала  по телу...  Шумели неубранные  стебли  кукурузы...  Проходя  мимо грушевого  дерева, я машинально нагнулся,  подобрал и откусил грушу и только тогда почувствовал, что во рту у меня пересохло.
     Спокойно,  не  спеша  я  распахнул  ворота  пересек  дорогу, подошел  к соседскому плетню и позвал:
     - Маргалита!
     Никто не отозвался, было еще очень рано. Я позвал громче.
     Скрипнула дверь, и на балкон вышла заспанная женщина.
     - Кто там?
     - Это я, Гогита!
     - Чего тебе?
     - Спустись во двор, дело у меня.
     - Ты что, пьян, парень?
     - Умер дедушка, Маргалита... И некому его оплакать... Я прошу тебя...
     - Да что т говоришь!
     - Да, умер дед. Прошу тебя, Маргалита, не откажи...
     Не сказав ни слова, Маргалита  - непричесанная, босая - сбежала вниз по лестнице. когда  мы подошли  к нашему дому,  я пропустил  ее вперед. Женщина ступила на лестницу, но вдруг остановилась и в замешательстве обернулась  ко мне.
     - Не бойся! - сказал я тихо и присел прямо на влажную траву.
     Маргалита поднялась на балкон, повернулась лицом к деревне и распустила волосы...
     Дедушку хоронили в воскресенье, 4 ноября 1943 года.
     Народ стал подходить после полудня. Шли группами - по признаку родства или местожительства. Перед каждой группой следовали плакальщицы и двое детей со стружковым венком в руках.
     Мои  ближайшие  соседки,  взявшие на  себя  все  хлопоты по  устройству похорон, оплакивали скорее меня, чем деда:
     - Несчастный мА-а-льчик, как  же  ты проживе-ешь  один-одине-е-е-шинек, сирота бе-е-едненький!...
     Я стоял у  дверей  с черной повязкой  на  руке  и  степенно, без слез и стонов, отвечал на рукопожатия соболезнующих.
     -  Ты  поплачь, поплачь, Гогита,  легче станет! -  шепнула мне  на  ухо Маргалита. Я согласно кивнул головой.
     Балкон, двор и даже дорога были полны людей. Стояли, судачили, делились новостями, спорили, кое-где даже смеялись...
     Вдруг в толпе что-то произошло. Сперва она  зашумела, потом наступила мертвая  тишина. Люди расступились,  и в образовавшемся коридоре  показалась лохматая, грязная, с  приставшими к шерсти шариками чертополоха Собака.  Не глядя  на людей,  не обращая ни на  кого внимания, Собака проследовала через весь двор, поднялась на балкон и заглянула в дедушкину комнату. Не найдя там никого,  она  вошла  в зал, приблизилась к  гробу, встала  на  задние  лапы,
передними уперлась в тахту, вытянула шею и... замерла. Долго смотрела Собака на спокойное, доброе и красивое лицо деда, потом повернулась, подошла ко мне
и молча улеглась у моих ног.
     - Слава тебе господи! - вырвалось у кого-то.
     И тут я не выдержал, закрыл лицо руками и громко зарыдал.
     Около пяти часов дня произошло другое чудо.
     В комнату вошел Бадриа. Увидев лежащую у моих ног Собаку, он вздрогнул, но быстро овладел собой и с приличествующим обстоятельствам  выражением лица направился ко  мне. Собака  вскочила, ощетинилась, оскалила  зубы и сердито зарычала.
     Бадриа отступил, Собака сделала шаг вперед.
     - Но, но, пошла! - проговорил побледневший Бадриа.
     Собака глядела на него налитыми злобой глазами.
     - Дай же поплакать над человеком! - попытался улыбнуться Бадриа.
     Собака зарычала громче и приблизилась к нему.
     - Скажи ей что-нибудь! - одернулся ко мне растерявшийся Бадриа.
     "А она  знает! Знает,  да  не может сказать!" - вспомнил я слова деда и сказал:
     - Бадриа, уйди из моего дома!
     "Если ты всегда будешь поступать так, трудно тебе придется в жизни",  - вспомнил я слова деда и все повторил:
     - Уйди, Бадриа, из моего дома.
     Бадриа ушел.

     Утром меня разбудил какой-то шум. В одном белье я выскочил на балкон.
     -  Гогита,  уйми  проклятую  собаку,  чуть не  загрызла  нас! - кричали пришедшие за стульями соседи.
     ...Я окинул взглядом свое село.
     Над домами вились легкие белые струйки дыма.
     Пели петухи.
     Мычали коровы.
     Блеяли козы.
     Кудахтали куры.
     Из-за Концхоулы поднималось солнце.
     Тело мое наполнилось теплом, и в ушах зазвонили веселые колокола.
     В моем дворе лаяла собака.

Отредактировано eshmakuna (2009-04-14 19:03:21)

0

2

ძაღლი

ნოდარ დუმბაძე

ეს ამბავი 1941 წლის აგვისტოში დაიწყო და ზუსტად ორი წლისთავზე გათავდა. ომი სულ რაღაც ორი თვის გამოცხადებული იყო, მისმა სუსხმა რომ ჩვენს სოფელს მოაღწია. ასეა თუ ისე, შეძლებულ ცხოვრებას მიჩვეულმა გლეხმა უცებ ვერ აწონა ქვეყნად მომხდარი საშინელება, უცებ ვერ დააგდო ხელგაშლილი ცხოვრება და უკვე აგვისტოში, ბევრის ბეღელი, ჭური და სალარო დაცარიელებული აღმოჩნდა, ყოველ შემთხვევაში, ჩვენს ოჯახს ასე დაემართა.
წყალმანკით დაუძლურებული და ძვალგაციებული ბაბუაჩემი სპირიდონი დღედაღამ ბუხართან იჯდა და მთელი ოჯახის სიმძიმე მე მაწვა კისერზე. სხვას რომ თავი დავანებოთ, მარტო ტყიდან შეშისა და ფიჩხის თრევას ვერ ვუთავდებოდი, რათა ძვალგაციებულ ბაბუას ბუხარი არ გაპარვოდა.
1941 წლის 25 აგვისტოსთვის ყველაფერი გაგვითავდა. ბაბუაჩემმა განჯინიდან თავზე ტაროს ნაქურჩლებით დაცობილი, მისი ღვიძლის მომნელებელი, არყით სავსე ათლიტრიანი ბოცა გამომატანინა და მითხრა:
- ჩადგი გოდორში, წაიღე ჩოხატაურის ბაზარში და ერთ ფუთ სიმინდში გადაცვალე. ვინც ნაკლები შეგაძლიოს, დაამხვე თავზე ბოთლიანად და წამოდი. ამის ფასი მარტო მე ვიცი, ბჟოლისაა და 80 გრადუსია. - მერე სევდიანი თვალი გააყოლა ბოცას, ამოიოხრა და ხელით მანიშნა - წადიო.
ბოთლის თავზე დამხობა კი არა, ბაზარში არყის ისეთი სპეციალისტი შემხვდა, ერთი ფუთი ფრჩხილის სისხო ყვითელი სიმინდის კაკალიც ჩამიჩხრიალა ტომარაში, სამი თუმანიც ჩამიკუჭა ჯიბეში, ლოყაზეც ხელი მომითათუნა და მეორე კვირისათვის ისევ იმ ადგილზე დამიბარა.
ბაზრის პირდაპირ რომ სასადილოა, იმის კარი შევაღე და გოდრიანად მივადექი დახლს.
- კატლეტი გაქვთ? - ვკითხე მებუფეტეს.
- ფული გაქვთ? - მკითხა მებუფეტემ.
- კი!
- რამდენი?
- სამი თუმანი.
- მაჩვენე!

ვაჩვენე!
- დაჯექი არა, აგერ და მოგიტან!
- სამი პორცია! - ვუთხარი მე და გოდორი მოვიხსენი.
- შენ, ბიჭო, უდღეური რომ არ ხარ? - გულწრფელად მკითხა მებუფეტემ.
- მშიერი ვარ მე! - განვუმარტე.
- კარტოფილით მოგიტანო, თუ მაკარონით?
- ორი მაკარონით და ერთი კარტოფილით, სამივე პორცია ცალ-ცალკე.
- ლიმონათი რამდენი?
- ლიმონათი სამი, - ვუთხარი მე და ქამარი წინდაწინ მოვიშვი.
მებუფეტე ისე დამაკვირდა, შევატყვე, ისევ უნდოდა ეკითხა - უდღეური ვიყავი თუ არა, მაგრამ გადაიფიქრა. ყველფერი რომ მომიტანა, ალერსით მკითხა:

- ის სამი თუმანი რომ მაჩვენე წეღან, რა უყავი!
- აგერ მაქვს! - ვუთხარი რიხიანად და წითელი სამთუმნიანი დავაძრე ჯიბიდან. მებუფეტემ ფული გამომართვა, სინათლეზე გახედა. ჭუჭყიანი ხალათის ქვეშ რომ უფრო ჭუჭყიანი ხალათი ეცვა, იმის გულისჯიბეში ჩაიდო - თავისუფალი ხარო, - გამიღიმა და წავიდა.
სასადილოში დაბალი, გრძელი და შავი ძაღლი შემოიძურწა, ფერდები ჩაცვენილი ჰქონდა. რამდენჯერ ამიარ-ჩამიარა, თან ირიბად მიცქეროდა. არაფერი რომ არ ვუთხარი, ახლოს მოვიდა. კატლეტი ვერ გავიმეტე და ჭიაყელასებური მაკარონი გადავუგდე. ჰაერშივე გაქაჩა და გადაყლაპა. გათამამდა. ახლა კუდის ბაკუნითა და ნერწყვის ყლაპვით წინ დამიჯდა. ისევ ვესროლე მაკარონი, ისევ ჰაერში გადასანსლა. მერე, ყურადღება რომ აღარ მივაქციე, დამიყეფა, - მომხედეო!
- გადი, ძაღლო, გარეთ, შენი ბანალი დაიწვა! - გაუჯავრდა მებუფეტე.
- რა ქვია? - ვკითხე.
- რა ვიცი, მაგის პატრონი გადაშენდა!
- ვისია?
- რა ვიცი, მოუკვდა პატრონი. გადი, ძაღლო, გარეთ! - დანა მოუღერა მებუფეტემ.
ძაღლმა კუდი ამოიძუა და გარეთ გავიდა.
მოვრჩი ჭამას, გოდორი მოვიკიდე და კარისკენ წავედი. მართლაც ნამეტანი მომივიდა. სულს ძლივს ვითქვამდი.
- ხურდა არ მერგება? - ვკითხე სხვათა შორის.
- გადაგყვები ზედ! - მითხრა მებუფეტემ.
- სულ არა? - ვცადე ბედი.
- უბედური შენი მარჩენალი.
შეეცოდა ბაბუაჩემი მებუფეტეს. გარეთ რომ გამოვდიოდი, თვალი მოვკარი, ის ძაღლი ისევ შეიძურწა სასადილოში. სოფლის გზას დავადექი, ათი ნაბიჯი არ მქონდა გადადგმული, ძაღლის, ენით აუწერელი კივილი მომესმა. უცებ შლიგინით ჩამიქროლა გადარეულმა ძაღლმა, ხიდის ქვეშ წყალში შევარდა, მერე ამოვარდა წყლიდან, სილაზე დაგორდა და საცოდავ წკავწკავს მოჰყვა. მოვიხედე. სასადილოს კარებში ცხვირგარუმბებული მებუფეტე იდგა, ხელში ქვაბი ეჭირა, ქვაბს ოხშივარი ასდიოდა.
- დადუღრე? - ვკითხე.
- არა, ფეხები დავუთბილე! - გაიკრიჭა მებუფეტე.
- ვირიშვილი ხარ შენ! - ვუთხარი მე.
მებუფეტე გაშტერდა, მერე ქვაბი დადგა, მარჯვენა მკლავი დაიკაპიწა და გალურჯებული სახით წამოვიდა ჩემსკენ.
- დამიცადე მანდ!
გოდორი ჩამოვდგი, დავიხარე და გზის პირას დაგორებული დიდი ქვა ავიღე. მებუფეტე მონუსხულივით შედგა. ერთხანს ასე იდგა, მერე, სილურჯემ რომ გადაუარა, თავი სინანულით გადაიქნია და სასადილოში შებრუნდა.
ძაღლი ხიდის ქვეშ იწვა, ორივე თათი დადუღრული ცხვირპირზე ჩამოეფარებინა, წყალში გალუმპულს დროდადრო ასლოკინებდა და სიმწრით წკავწკავებდა. ახლო რომ მივედი, შემომიღრინა. დავაკვირდი. მარჯვენა თათიც დადუღრული ჰქონდა.
- მომიშვი! - ვუთხარი. - ეს რა მიქენითო, შემომიტია წკმუტუნით. წინ ჩავუცუცქდი. მოლოდინში გაიტრუნა, დაუშავებელი მარცხენა თვალიდან ცრემლი ღვარად ჩამოსდიოდა. რა ვუყო ახლა ამას. - გავიფიქრე, მერე ხალათი გავიხადე, პერანგი შუაზე გავხიე და წყალში დავალბე. თვალის ახვევა რომ დავუწყე ისევ ატირდა. თათიც რომ შევუხვიე ხელი ამილოკა, ვეღარ მოვითმინე, სილაზე დავჯექი და მეც ტირილი დავიწყე. ძაღლი რის ძაღლია, კაცის ტირილის მიზეზს თუ ვერ მიხვდა. მომიჩოჩდა და თავი კალთაზე დამადო.
მახსოვს, 14 წლის ვიყავი, გერვასი ჯაბუას თინა რომ გათხოვდა ნაბეღლაველ არსენა სიამაშვილზე, მაშინ ვინატრე პირველად - ღმერთო, ახლა მქენი 20 წლის და ამ ანგელოზივით ქალს ამას როგორ გავატან-მეთქი... და ახლა ვინატრე მეორედ: - ღმერთო, ახლა იმ მებუფეტის ხნის მქენი და მერე მომკალი-მეთქი. და არასდროს ისე არ მინატრია ნატვრის ასრულება, როგორც ახლა, ამ პატარა ხიდის ქვეშ.

- ვინაა, ბიჭო, ეს? - მკითხა გაკვირვებულმა ბაბუამ, გოდრიდან რომ დაფუფქული ძაღლი ამოვიყვანე და წინ დავუსვი.
- ძაღლია! - ვუთხარი მე.
- რა უგავს ძაღლს? - თქვა ბაბუამ და მიმქრალ ბუხარში შეაფურთხა.
- მებუფეტემ დადუღრა!
- წუწკია ალბათ! - გაამტყუნა ძაღლი ბაბუამ.
- მშიერია! - გავამართლე მე.
- მოხსენი მაგი ჭინჭები! - მითხრა ბაბუამ.
მოვხსენი. ბაბუამ დაშავებულ ადგილებზე დახედა.
- ცუდ დროს კი დაუდუღრავს იმ უგვანოს, მარიამობის თვეა, ამ სიცხეში როდის შეუხორცდება... წადი, ერბო მოიტანე და დაადევი ზედ, ცოტას დაუამებს, თვალზე რა ეშველება, თორემ თათს კი მოირჩენს ლოკვით.
როგორც მითხრა, ისე მოვიქეცი. დილით უკვე ჩვენს ეზოში ძაღლი ყეფდა, მართალია, ჯერ სუსტად და გაუბედავად, მაგრამ მაინც ყეფდა.

რა არ ვუძახეთ მე და ბაბუამ ძაღლს: ხან ჯეკა, ხან ბროლია, ხან ჯულბარსა, ხან რა და ხან რა, არც ერთზე ხმას არ გვცემდა. ძაღლის ნამდვილ სახელს რომ ვერ მივაგენით, უბრალოდ „ძაღლო“ შევარქვით. ერთი თვის თავზე დადუღრული თათიც და თვალიც მოურჩა. დანადუღრავ ადგილზე ახალი, თოვლივით თეთრი ბანალი ამოუვიდა. ეს ბანალი ისე მოუხდა, სოფლის ბარე ორი ძაღლი ვერ გაეჯიბრებოდა სილამაზეში.
სხვა მხრივ, როგორც ძაღლი, სხვა ძაღლებისგან მაინცდამაინც დიდი ნიჭიერებით არ გამოირჩეოდა, ეს კი იყო, ბავშვებს და ქალებს არ ერჩოდა, ჩვენს ერთადერთ, კვერცხისმდებელ, კისერყინტორა ქათამსაც სცნობდა, ათას სხვა ქათამში გამოარჩევდა, თუმცა ძაღლმა ესეც თუ არ ქნა, მაშინ რაღა ძაღლია, კაცთაგან კი ბაბუასა და ჩემს გარდა დედამიწაზე მისთვის სხვა კაცი არ არსებობდა. ეს კაცთმოძულეობა ალბათ მებუფეტემ რომ დადუღრა იმ დღიდან დაჩემდა.
რამდენჯერ უთქვამთ მეზობლებს საყვედურით:
- სპირიდონ, ძალიან გვინდა მოსვლა, მაგრამ ამოგვიკვეთა ფეხი შენს ოჯახში ამ უჯიშომ. მაგისი შიშით სკვინჩა ვერ შემომჯდარა შენი ღობის სარზე, ან დააბი, ან გადააშენე აქედან.
ბაბუა ისე დაუმეგობრდა ძაღლს, უმალ მე გამაგდებდა შინიდან, ვიდრე მას. შეშის მოსატანად თუ წამყვებოდა ხანდახან, ან წისქვილში, ისიც ღამით, თორემ სხვა დროს იწვა ბაბუას ფეხებში გაწვართული და მის განკარგულებას ელოდა. თვალები თაფლისფერი ჰქონდა, სევდიანი და ჭკვიანი, მოძრაობა ზანტი, მაგრამ საკმარისი იყო ხიდან ვაშლი ან მსხალი ჩამოვარდნილიყო, შურდულივით მოწყდებოდა ადგილს, ღორმა არ მიმასწროსო, მივარდებოდა ხის ძირში, აიღებდა ნაყოფს და ბაბუას მიურბენინებდა. ბაბუა თავის მხრივ ქეჩოში წაავლებდა ხელს, ნაზად მოქაჩავდა მადლობის ნიშნად, მერე ნაყოფს გათლიდა, გულს თვითონ შეჭამდა და ნათალს ძაღლს დაუყრიდა და ისიც ისეთი სიამოვნებით მიირთმევდა ბაბუას ხელიდან მიწოდებულ ნათალს, თითქოს ამ ხის ძირში ვაშლი და მსხალი თავსაყარი არ ყოფილიყოს. ყურისგდებაც კარგი იცოდა ძაღლმა. მარტო მას შეეძლო ბაბუას ათასჯერ მონაყოლი ამბის წარბშეუხრელად მოსმენა. რაც უფრო გრძელი იყო ამბავი, მით უფრო ყურადღებით ისმენდა ძაღლი. თან ისე შესციცინებდა თვალებში, თითქოს ეხვეწებოდა - თუ კაცი ხარ, მაგ ამბიდან ერთი სიტყვა არ გამომიტოვოო.
ერთხელ ასეთ საუბარზე შევისწარი ორივე:
- ომს შეურცხვა საქციელი, ძაღლო, თორემ შენისთანა ძაღლი მსხალს უნდა ჭამდეს? - ეუბნებოდა ბაბუა და სინანულით იქნევდა თავს. ძაღლი თავის მხრივ ისე უქიცინებდა თავს, თითქოს უდასტურებდა - აბა, აბაო!
- დაგავიწყდა ხომ, ძაღლო, ხორცის გემო? - ეკითხებოდა ბაბუა.
- კიო! - თავს უქნევდა ძაღლი.
- მაგრამ, ნუ გეშინია, - ამშვიდებდა ბაბუა. - ნუ გეშინია, გამოჩნდება, ალბათ, სადაცაა, გოგიტას მამა არსენა და მოგვხედავს კაცურად. რას იტყვი შენ? - ძაღლი არ იცნობდა მამაჩემ არსენას, მაგრამ თავს მაინც უქნევდა ბაბუას. - არადა, გათავდება, ალბათ, ეს ოჯახდასაქცევი ომი... - განაგრძობდა ბაბუა. - ეს სატკივარიც გამივლის, ალბათ, აბა, რა ჭირი ეცემა? წამოვდგები, შენ ხარ ჩემი ბატონი, წავალ მოსკოვში, ჩავუვარდები მუხლებში სტალინს და ერთ კილო ჰიტლერის ხორცს როგორ არ გამოიმეტებს ჩემთვის და შენთვის? ჰიტლერის სისხლითა და ხორცით უნდა გავძღეთ და დავთვრეთ იმ დღეს მე და შენ, ძაღლო, მაგრამ როდის დადგება მაგი დრო, როდის?.. - ეკითხებოდა ბაბუა და ძაღლიც კითხვით სავსე თვალებით შესცქეროდა თვალზე ცრემლმომდგარ ბაბუას.
ისხდნენ ასე მეგობრები მზემომდგარ აივანზე და ფიქრობდნენ: ერთი, ალბათ, ომის დამთავრებასა და შვილის დაბრუნებაზე, მეორე კი - ხორცზე...
სხვა მხრივ ძაღლი ჩვეულებრივი ძაღლი იყო. ღამღამობით სხვა ძაღლებივით მასაც გარეთ ეძინა. მამლის ყივილს, კატის კნავილსა და ტურის კივილს, ყველა თავის მოძმესავით, ყეფით ეხმიანებოდა, სოფლის ყველა ძაღლთან ერთად ისიც ყმუოდა, როდესაც სოფელში ვინმე ომში დაღუპულს შეიცხადებდნენ, სხვა ძაღლებივით ისიც უღრენდა დათვის ღელიდან ურმის თვალივით ამოგორებულ სავსე მთვარეს. ძუკნაობის დროს ისიც სხვა ძაღლებივით შარახვეტიაობდა და ისევე, როგორც სოფლის ყველა ნაქებარი ძაღლი, ისიც ფეხაწეული აშარდავდა ბოსტანში ახალ ამობიბინებულ ნიახურს. ასე მისდევდნენ დღეები დღეებს. ვცხოვრობდით მე და ბაბუა ისე, როგორც ადამიანებს შეეფერება ომის დროს, ძაღლი კი ისე, როგორც ძაღლს შეეფერება.

Отредактировано eshmakuna (2009-04-14 19:39:04)

0

3

1943 წლის 22 აგვისტოს, ღამით, სოფელი ძაღლების გნიასმა შესძრა. ძუკნაობა იყო და ამ ამბისთვის მაინცდამაინც დიდი ყურადღება არავის მიუქცევია.
დილით ასლანა თავბერიძემ ჭანიშვილების საცივთან დაგლეჯილი ძაღლი იპოვა. არც ეს გაგვკვირვებია, რადგან ძაღელების ძუკნაობა უამისოდ არ ჩაივლის, ამიტომ ის დაგლეჯილი ძაღლი სადაც ვიპოვეთ, იქ დავმარხეთ და შინ წავედით.
შუადღეზე სოფელში უცხო კაცმა ჩამოიარა. ძაღლს ეძებდა. ასლანთან მიასწავლეს. იმ საუბარს მეც დავესწარი:
- კირილე ვარ, მამალაძე, ხევიდან! - გაეცნო უცხო.
- რაზე შეწუხებულხართ, ბატონო? - ჰკითხა ასლანამ.
- ძაღლს ვეძებ ჩემსას, ასე მითხრეს, დაგლეჯილი ძაღლი გიპოვიათ ვითომ თქვენ და დაგიმარხავთ.
- კი, მე და ამ ბაღანამ დავმარხეთ, არ უნდა დაგვემარხა?
- რას ბრძანებთ, მადლობელი ვარ ჭირისუფლობისათვის, მაგრამ ის ადგილი უნდა მაჩვენოთ.
წავყევით და ვაჩვენეთ. საფლავი ამოთხარა. ძაღლი ამოათრია და დააკვირდა.
- კი ჩემია! - თქვა ბოლოს დაბეჯითებით.
- გადასვენებას ხომ არ უპირებთ, ბატონო? - გაუღიმა ასლანამ.
- გადასვენებას კი არა, დანა კბილს არ მიხსნის, ბავშვი დამიჭამა გუშინ ამ ძაღლიშვილმა, ასე მითხრეს პასტერის სადგურში: იმ ძაღლის თავი მოგვიტანე, ანალიზს ავუღებთ ტვინშიო, თუ არა და, ცოფის ნემსების გაკეთება მოგიწევთო. ჩემ თავს არ ვჩივი, ასლან ბატონო, მუცელში ორმოცი ნემსის გაკეთებას გაუძლებს ჩემი ბაიასავით გაყვითლებული და უდღეური ბაღანა? - ამოიოხრა კირილე მამალაძემ და ტომრიდან ნაჯახი ამოიღო. ასლანას აღარ დაველოდე, შემოვბრუნდი და შინ წავედი.
ბაბუას მოვუყევი ყველაფერი.
- არაა მაგი კარგი ამბავი. - თქვა ბაბუამ ფიქრის შემდეგ და მის ფეხებთან უდარდელად გაშოტილ ძაღლს თვალი შეავლო.
საღამოს ბადრია მეთუთუნე მოადგა ჭიშკარს და თოფი სთხოვა ბაბუას.
- რად გინდა თოფი, ბადრია? - ჰკითხა ბაბუამ.
- ძაღლი უნდა მოვკლა, სპირიდონ!
- რას ერჩი?
- წუხელ რომ ხევიდან გადმოვარდნილმა ძაღლმა მთელი სოფლის ძაღლები დაცოფა, შენ არ გაგიგია? იქ არ იყავი, ბიჭო, შენ, იმ კაცმა რომ თქვა, ბაღანე დამიჭამაო? - მომიბრუნდა მე ბადრია.
- იმ კაცს არ უთქვამს, ცოფიანი იყო ძაღლიო! - ამოვღეჭე მე.
- როდის იყო, ბიჭო, ჭკუათმყოფელი ძაღლი პატრონს კბენდა, ისიც ბაღანას? - მკითხა ბადრიამ.
ვერაფერი ვერ ვუპასუხე.
- მაგ საქმისთვის თოფს ვერ გათხოვებ, ბადრია! - გააწბილა ბაბუამ.
- აბა, რითი მოვკლა!
- სარით!
- სარით რა, მხეცი კი არ ვარ! - ეწყინა ბადრიას.
- მაინც ვერ გათხოვებ! - თქვა ბაბუამ. ბადრია მიხვდა, წყალს რომ ნაყავდა და წავიდა.
- ამეღამ ძაღლი ახორში დაამწყვდიე! - მითხრა ბაბუამ და ძაღლს თავზე ხელი გადაუსვა.

პირველი თოფი ასლანა თავბერიძის ეზოში გავარდა და ძაღლის კივილმა ცა გახია.
- რა რიცხვია დღეს, ბაბუ? - მკითხა ბაბუამ.
- ოცდასამი აგვისტო! - ვუპასუხე მე.
- დაიწყო ბართლომეს ღამე! - თქვა ბაბუამ და თავი ჩაქინდრა.
პირველ თოფს მეორე მოჰყვა, მეორეს - მესამე, მესამეს - მეოთხე... თოფის ხმა გრიალით გადადიოდა ეზოდან ეზოში, ყმუილი, წკავწკავი, ყიჟინა, ბავშვების ტირილი, საქონლის ბღავილი - ყველაფერი ერთმანეთში აირია, გავარდა ბადრიას ეზოში, მერე ჩვენი ყურის მეზობლის მაკარიას ეზოშიც გავარდა და ძაღლის კივილმა და წკმუტუნმა დაანგრია ქვეყანა.
- ფილთა აქვს მაგ უღმერთოს, და რა გაუძლებს ამ ძაღლის საცოდაობას სანამ მაგი მაგას ხელმეორედ დატენის. - თქვა ბაბუამ და აკანკალებული ხელები ყურებზე აიფარა. ერთი საათი გრძელდებოდა ძაღლების ეს აუწერელი ჟლეტა. ერთი საათი გუგუნებდა ცა და დედამიწა ჩვენს გარშემო. ერთი საათი ანგრევდა და აწყდებოდა გადარეული ჩვენი ძაღლი ღრენითა და კბილების ღრჭენით გარედან სარგაყრილ ახორის კარს. მერე ნელ-ნელა მიწყნარდა ხმაური, სადღაც უკანასკნელი თოფი გავარდა.
- ეჰე-ჰეჰე... - დაიყიჟინა მთელ სოფელზე ომახიანად ვიღაცამ.
- გათავდა! შენ მოგეცა ამათი ცოდვა კაცის გაჩენისათვის, ღმერთო! - თქვა ხელაპყრობილმა ბაბუამ და სოფელი ჩაკვდა.

მამალმაც იყივლა, ძროხამაც იბღავლა, სკოლის ზარმაც დარეკა, მზეც ამოიწვერა კონცხოულაზე, თხამაც დაიპეტელა, თიკანმაც დაიკიკინა, კატამაც დაიკნავლა. ქათამმაც დაიკაკანა, მაგრამ დილა დილას არ ჰგავდა, რაღაც აკლდა სოფელს, რაღაც თითქოს შეუმჩნეველი, მაგრამ უზარმაზარი, მშობლიური, თბილი, ახლობელი, და როდესაც მხარზე წალდგადაგდებულმა ასლანამ ჩაიარა ორღობეში და უკან ძაღლი არ მისდევდა, მივხვდი, რომ ეს რაღაც უზარმაზარი, სოფლის განუყოფელი ნაწილი, მისი სისხლი და ხორცი, ძაღლი იყო, ჩვეულებრივი ძუნკალი ძაღლი. უძაღლოდ გათენდა 1943 წლის მარიამობის თვე ჩემს სოფელში.
იმ დილით ჩვენი ძაღლი ახორიდან არ გამოსულა, არც დაუყეფია და არც საჭმელი უჭამია. სკოლიდან დაბრუნებულს, ბაბუას ფეხებში დამხვდა გაშოტილი და თვალდახუჭული, მკვდარივით ეგდო, მუცცელი ოდნავ უფეთქავდა და მხოლოდ იმაზე თუ შეატყობდი, რომ ცოცხალი იყო.
- რას შვება? - ვკითხე ბაბუას.
- წუხანდელ ღამეს ინელებს. - თქვა ბაბუამ, - ნუ გეშინია, ძაღლია და დაავიწყდება! - დააყოლა ბოლოს და მერე ალერსით თავზე ხელი მოუთათუნა. ძაღლი არ განძრეულა.
შებინდებისას ჭიშკარს ისევ ბადრია მეთუთუნე მოადგა. ნასვამს ჰგავდა.
- საღამო მშვიდობისა, სპირიდონ! - მიესალმა ბაბუას.
- გაგიმარჯოს, ბადრია! - უპასუხა ბაბუამ და რატომღაც ეზოში არ ჩამოიპატიჟა.
- სპირიდონ! - ცოტა ყოყმანის შემდეგ დაიწყო ბადრიამ - ხალხი ჩივის, სპირიდონის ეზოში წუხელ თოფი არ გავარდნილაო...
- რატომ უნდა გავარდნილიყო, ბადრია, თოფი, ჩემს ეზოში წუხელ კალანდა იყო, ომი დამთავრდა თუ ჩემი ბიჭი არსენა დაბრუნდა? - ჰკითხა ბაბუამ.
- ნუ გადაუდგები, სპირიდონ, სოფელს ძაღლის გულისთვის. მოკალი მაგი ძაღლი. ჩვენ რა, შენზე ნაკლებ უჯიშო ძაღლები გვყავდა, თუ შენ ჩვენზე გულჩვილი გამოდექი?!
- არ ვიზამ მე, ბადრია, ისე, რომ მოვკვდე და ჩემს ეზოში ძაღლმა არ დაიყმუვლოს. - უთხრა ბაბუამ.
- სპირიდონ, მაგ რომ გაცოფდეს და ბაღნები დამიკბინოდ, ნავთს მივცემ შენს ოდას და შენც შიგ გამოგფუფქავ! - თქვა ბადრიამ და ბარბაცით წავიდა.
უკვე ბნელოდა, მაგრამ მე დავინახე, როგორც გაფითრდა ბაბუა.
- ბადრია! - დაუძახა უცებ, ბადრია შემოტრიალდა. - ბადრია ლაწირაკო, ჭკუით იყავი, ნუ ჩამადენინებ ცოდვას და ნუ გამათბობინებ შენი ისლით გადახურული სახლის ნაკვერჩხალზე ამ გაციებულ ძვლებს...
არ ვიცი, იმ წუთში სიბნელეში გაშეშებული ბადრია რას ფიქრობდა, მე კი ბაბუას სიტყვის ფასი რომ ვიცოდი, ბადრიას ადგილზე იმ ღამით არ დამეძინებოდა.
შუაღამისას ჩვენი ეზოს ბოლოში ორჯერ გავარდა ზედიზედ თოფი. ბოლო გასროლას ძაღლის ღრენაშერეული კივილი მოჰყვა. გულგახეთქილი წამოვვარდი, თოფს ხელი ვტაცე და გასროლის ადგილას მივირბინე. ვიღაც ბარდებში გაშლიგინდა და თავქვე დაეშვა. ჩვენი ძაღლი ღობის ძირში იწვა და ჩუმად წკმუტუნებდა. ხელში ატატებული შევიყვანე ოდაში. ბაბუას ჭრაქი აენთო და ბუხართან იჯდა თხისტყავზე ფეხმორთხმული. ნატყვიარი გაუსინჯა ძაღლს. საფანტს უკანა ფეხში გაეარა. ჯერ სპირტით მობანა ჭრილობა, შემდეგ თუთუნი დააყარა და მაგრად შეუკრა.
- არაფერია, ძვალს არ გაკარებია! - თქვა ბაბუამ. მერე ისე შეხედა ძაღლს, თითქოს რაღაცა უნდა ჰკითხოსო. ძაღლმაც ისე შეხედა ბაბუას, თითქოს რაღაცა უნდა უთხრასო. ასე უცქეროდნენ ერთმანეთს დიდხანს.
- ვინ იყო? - მკითხა უცებ ბაბუამ.
- არ ვიცი! - ვუპასუხე მე.
- ამან კი იცის, მაგრამ არ გინდა ათქმევინო?! - თქვა ბაბუამ და ძაღლს თვალებზე ცრემლი მოწმინდა.

დილით ბაბუამ თავი აივანზე გამაყვანინა. ძაღლი ადგა, კოჭლობით გამოყვა და ფეხებთან დაუწვა.
გადასახედზე იდგა ჩვენი ოდა, და ბაბუა ახლა ისე უყურებდა სოფელს, გეგონებოდათ თავის სოფელში კი არა, სხვის სოფელში იყო სტუმრად მოსული და პირველად ხედავდა აქაურობას. ბოლოს მომიბრუნდა და ჩამწყდარი ხმით მითხრა:
- მართალია, ბაბუა, არ შეიძლება კაცი ძაღლის გულისთვის სოფელს გადაუდგეს... ადექი ახლა, აიღე თოფი, ჩააბი ბაწარი და... ოღონდ მე ნუ გამაგონებ და დამანახებ. სოფლის გაღმა გადაიყვანე...
- რა გავაკეთო მერე, რომ გადავიყვანო?! - ვკითხე მე და ვიგრძენი, როგორ ამიკანკალდა ნიკაპი და როგორ გამექცა ქვედა ტუჩი სადღაც.
- რაც მთელმა სოფელმა გააკეთა, ის უნდა გააკეთო შენც, ბაბუა. - მითხრა და თვალი ამარიდა.
ავდექი, თოფი მხარზე გადავიკიდე, ძაღლს ბაწარი ყელზე ჩავაბი და მოვქაჩე. არ გამომყვა.
- წამოდი, ძაღლო! - ვუთხარი და ისევ მოვქაჩე. ძაღლმა ფეხი აითრია და განწირული თვალებით გახედა ბაბუას.
- წაყევი, ძაღლო, წაყევი! - უთხრა ბაბუამ და ცრემლით სავსე თვალებზე ხელი აიფარა, ძაღლი წამომყვა.
სოფელი გადავჭერით. მთავარი შარიდან გავედით და მდინარისკენ მიმავალი ბილიკით ფიქალიანი ჩაშლილი ფერდი ჩავიარეთ. ძაღლი კოჭლობით მომდევდა და მთელი ამ ხნის მანძილზე ერთხელაც არ ამოუხედია ჩემსკენ. მდინარის პირას ჩავედით. ძაღლს ყელზე ბაწარი შევხსენი და დიდ ქვაზე ჩამოვჯექი. ცოტა ხანს ვიჯექი ასე. გული საშინლად მიცემდა. გული, როგორც იქნა, დაწყნარდა. თოფი გადმოვიღე მხრიდან. მაშინ აწია თავი ძაღლმა და პირდაპირ შემხედა. თვალი ვერ გავუსწორე. თოფი გადავხსენი, ორივე გილზი ამოვიღე სავაზნეებიდან და წყალში გადავყარე. თითქოს უზარმაზარი ტვირთი გადამეგდოს, ისე გავიმართე მხრებში და თავისუფლად ამოვისუნთქე. ძაღლი გაუბედავად მომიახლოვდა და ხელი ამილოკა. უცებ მოწყდა ადგილიდან, წყალში გადავარდა. იდგაფუნა, იწუწავა, აადუღა ნაპირი, მერე ისევ ამოვარდა, იხტუნავა და ბოლოს ილაჯგაწყვეტილი გაგორდა სილაზე. მე დავინახე, როგორ გამოჟონა თეთრ დოლბანდზე გახსნილი ჭრილობიდან სისხლმა ძაღლს და როგორ წამოუვიდა ჭკვიანი თვალებიდან ცრემლი, მაგრამ, თუ გნებავთ, ახლაც დავიციფებ ხატზე, რომ იმ წუთში ძაღლი იცინოდა.
- წადი ახლა შენ, ძაღლო, სოფელ-სოფელ არ იარო, ასე აყევი კალაშისპირს. ავი ხარ შენ და გზაში არავის გადაეყარო, არ დაუღრინო, წაუწექი ყველას, ვინც შეგხვდება, ახლა ასეა საჭირო, თორემ ცოფიანი ეგონები ვიღაცას და მოგკლავენ. წადი, ძაღლო, ხომ ხედავ, ჩვენს სოფელში აღარ დაგედგომება, წადი და არ დაბრუნდე. ხომ გესმოდა რა თქვა ბაბუამ? - არ შეიძლება ძაღლის გულისთვის კაცი სოფელს გადაუდგესო. ეტყობა, მართლა არ შეიძლება. მაგრამ მე მაინც გადავდივარ ბაბუას სიტყვას და ნუ დაბრუნდები სოფელში, ნუ მიზამ მაგას, იქნებ მართლა ცოფიანი ხარ და ნუ ჩადგები სოფლის ცოდვაში. წადი ახლა, შენი ჭირიმე, წადი... - ამას კი არ ვეუბნებოდი, ვფიქრობდი. ძნელია იმის თქმა ხვდებოდა თუ არა ძაღლი, რას ვფიქრობდი მე, მაგრამ რომ ავდექი და სოფლისკენ წამოვედი, არ გამომყოლია.
- რა ქენი? - მკითხა ბაბუამ დაბრუნებულს, ხმა რომ არ გავეცი. თოფი მოვიხსენი მხრებიდან და მივაწოდე. ბაბუამ თოფი ჩამომართვა, გადახსნა და სინათლეზე გახედა ლულას.
- ასე თუ ქენი, ბაბუა, შენ გაგიჭირდება ცხოვრება. - მითხრა და თოფი დამიბრუნა.

Отредактировано eshmakuna (2009-04-14 19:41:09)

0

4

ერთი კვირისთავზე, ღამით, ექვთიმე სირაძის თხას ტურამ შიგ ბოსელში გამოღადრა ყელი, იმის მესამე დღეს ვიღაცის საქათმიდან მელამ ორი დედალი წაათრია, ათი დღის შემდეგ ასლანა თავბერიძეს ცოლიკაურით სავსე ათფუთიანი ჭური ცარიელი დახვდა. ერთ მშვენიერ დღეს, ხაკუნა ბერძენიშვილის ძროხამ ჩვენს ეზოში ოთხი ნამყენი გადაჭამა, ერთი თვისთავზე სოფლიდან უკვალოდ გაქრა ნინა ძნელაძის მეწველი ძროხა და სიპიტო მათითაშვილის მოზვერი. ერთ ღამეს კირილე თითმერიას ნალიიდან კაკალ-კაკალ გაზიდეს რვა ფუთი სიმინდი, ბოლოს აკივლდა ხალხი, დაიწყო გადაკრული სიტყვები, ეჭვიანობა, წყევლა, სარების ძრობა ღობიდან და დედმამის სულის ტრიალი. აირია და შეწუხდა სოფელი.
15 ოქტომბერს ისეთი წვიმა მოვიდა, გუბაზოულმა რაც ჩვენი სოფლის გაყოლებაზე წისქვილები იყო, დახვეტა და სუფსაში ჩაიტანა.
16 ოქტომბერს ბაბუამ საფქვავი სასწაულით გადარჩენილ გორაბერეჟოულის წისქვილზე გამატანა. შუაღამეზე ჩამოთავდა ჩემი სიმინდი. ტომარა ზურგზე მოვიგდე და ის იყო უნდა წამოვსულიყავი, რომ წისქვილის კარი ხეველმა კირილე მამალაძემ შემოაღო და საფქვავი სასწორზე შეაგდო.
- გამარჯობა, თეოფანე!
მიესალმა მეწსიქვილეს. მე ვერ მიცნო.
- როგორაა თქვენი შვილი, ბატონო? - ვკითხე მე.
- რომელი?
- ცოფიანმა ძაღლმა რომ დაკბინა!
- არ გამოდგა ის ძაღლი ცოფიანი, - თქვა კირილემ და სასწორის გამართვა დაიწყო.
- რას ამბობთ, კირილე ბატონო?!
- რა ვთქვი, ბიჭო, დაუჯერებელი. არ გამოდგა ის ძაღლი ცოფიანი! - თქვა კირილემ და თავისი საქმე განაგრძო.
- ღმერთმა შეგარცხვინა, კირილე მამალაძე, - ვთქვი მე და მუხლმოდრეკით დავჯექი ტომარაზე.
- ვისია, თეოფანე, ეს უზრდელი მამაძაღლი? - ჰკითხა გაკრივებულმა კირილემ მეწისქვილეს.
- ვისი ხარ, ბიჭო, შენ? - მკითხა მეწისქვილემ.
- არავისი არა ვარ მე! - ვთქვი და წისქვილიდან გამოვედი.
17 ოქტომბერს მთელი დღე და ღამე ვფიქრობდი, მეთქვა თუ არა ბაბუასათვის წისქვილში მომხდარი ამბავი. და მხოლოდ გათენებისას გადავწყვიტე არ მეთქვა.
18 ოქტომბერს ბაბუამ ლოგინიდან ადგომაზე უარი თქვა.
10 ოქტომბერს სკოლაში არ გამიშვა.
25 ოქტომბერს მარჯვენა ხელი და ფეხი გაუსივდა.
27 ოქტომბერს დამიძახა და სალაროს გასაღები ჩამაბარა.
28 ოქტომბერს დაბალი სკამი მიმატანინა, წინ დამისვა, ისე რომ პირდაპირ ეცქირა ჩემთვის:
- ყველაფერს აქვს ქვეყნიერებაზე დასაწყისი და დასასრული, ბაბუა, - დაიწყო მან. - მე დღეს თუ ხვალ გავთავდები. უბედურებაა, როდესაც კაცი შეუცნობელში მიდის, ამიტომ არ მეშინია, რომ გითხრა, ტყუილი იქნება, მეშინია... მაგრამ შენ არ უნდა შეშინდე, ბაბუა... თუ არაფერში მივდივარ, საშიში არაფერია, რადგან არაფერში არაფერი არ არსებობს. თუ მართლა უნდა გარდავიცვალო და მეტი არაფერი, მაშინ მით უმეტეს არ უნდა გეშინოდეს, ისევ ამ ქვეყნად დავრჩები და სხვა სახით მოვალ, ან ხედ, ან ბალახად. ან ჩიტად, ან ძაღლად... იცოდე, თუ მოვალ, ისევ შენთან მოვალ, მარტო არ დაგტოვებ. და თუ რამეში სითბო, სიხარული და სიყვარული იგრძენი, ქვაც რომ იყოს, იცოდე, ის ქვა ბაბუაშენია... ამიტომ მარტოობის არ შეგეშინდეს, არ იფიქრო მარტო ვარო. ეს ოდა არ მიმიტოვო, ბაბუა, და ღადარი არ გამიციო. ცეცხლი, ერთი ნატეხი ჭადი და ერთი ჭიქა ღვინო დაახვედრე მამაშენს. დანარჩენს თვითონ მიხედავს, რომ ჩამოვა. ეს ერთი კვირაა, ვინც ამ ქვეყნიდან წასულია, ყველას ვხედავ სიზმარში. მამაშენი არ გამოჩენილა. ცოცხალია ესე იგი. შეუნახე სახლი და სახელი, ნუ გაახარებ მტერს, უეჭველად დაბრუნდება, წელს თუ არა გაისად. ომსაც აქვს დასასრული. კაცი იწყებს ომს და კაცმა უნდა დაამთავროს იგი. ომი კაცს ვერ გაათავებს. წადი ახლა და ძალიან ბევრი შეშა მოიტანე.
იმ ღამით თვალზე რული არ გამკარებია. ბაბუა ხმას არ იღებდა. ბუხარში მოგიზგიზე ალს თვალს არ აცილებდა და ტუჩის კუთხით, ოდნავ შესამჩნევად უღიმოდა რაღაცას.

29 ოქტომბერს წყალო მოაწვა გულზე, სუნთქვა გაუჭირდა და საწოლზე წამოჯდომა მთხოვა.
წამოვაჯინე და გარშემო ბალიშები შემოვუწყე.
- მოდის, მოდის, დალოცვილი, მაგრამ ძალიან მძიმედ მოდის. - თავისთვის ჩაილაპარაკა.
30 ოქტომბერს ისევ დამიძახა და ისევ გამაფრთხილა.
- მოემზადე, ბაბუა, მოემზადე და არ შეშინდე. ხვალ სიმსივნე გულზე გადმოვა. ყველაფერს თავისი წესი აქვს და იმ წესს მეზობლები ამიგებენ. ნუ შეშინდები. ერთზე კი მწყდება გული, ქალი არ დარჩა ჩვენს ოჯახშირ, რომ შემიცხადოს.
1 ნოემბერს, შუაღამისას, ბაბუა საწოლიდან წამოდგა და შუა ოთახში დადგა.
- ბიჭო, გოგიტა, დავინახე! - თქვა მან უზომოდ შეწუხებულმა და გაკვირვებულმა.
- რა დაინახე, ბაბუა? - ვკითხე მე და ვიდრე წამოვდგებოდი, იგი მაგიდაზე დაემხო, მერე ნელ-ნელა დაცურდა და იატაკზე გულაღმა გადავარდა.
- ბაბუა! - მივვარდი მე, მაგრამ იგი უკვე აღარ იყო.
ბრძენი კაცი იყო ბაბუჩემი და ისე მოხდა, როგორც მას უნდოდა.
მე არ შემშინებია. ჩავიცვი, ოდის ყველა კარი, ყველა ფანჯარა გავაღე და აივანზე გავედი.
2 ნოემბერი თენდებოდა გარეთ. ცა სარკესავით ცივი და პრიალა იყო, გაფერმკრთალებული, სასწორსამართალი პიდაპირ ჩვენი ეზოს თავზე ეკიდა, ეზოში ჩავედი, დაცვარულ ბალახზე შევდექი ფეხშიშველი. გრილმა ჟრუანტელმა დამირბინა ტანში. ყანაში აუჭრელი ჩალის ღერები შრიალებდნენ. რატომღაც გავიფიქრე, ალბათ, ყველაფერი იციან და ახლა ჩემზე ჩურჩეულებენ-მეთქი. მსხლის ძირში რომ გავიარე, დავიხარე და ჩამოვარდნილი მსხალი ავიღე მიწიდან, პერანგის სახელოზე შევიწმინდე და ჩავკბიჩე, ჩავკბიჩე და მხოლოდ ახლა ვიგრძენი, როგორ მქონდა პირი გამშრალი. ეზოს ჭიშკარი ბოლომდე გავაღე, შუკაში გავედი და მეზობლის ჭიშკარს მივადექი.
- მარგალიტა! - დავიძახე. რომ არავინ მიპასუხა, ხმას ავუწიე. ყველაფერს მშვიდად და დინჯად ვაკეთებდი. მეორე დაძახებაზე კარი ჭრიალით გაიღო და აივანზე მარგალიტა გამოვიდა.
- რომელი ხარ? - იკითხა ნამძინარევი ხმით.
- მე ვარ, გოგიტა!
- რა იყო, გოგიტა, ამ შუაღამისას რამ შეგაწუხა?
- ჩამოდი ერთი ეზოში, საქმე მაქვს შენთან.
- მთვრალი ხარ, გოგიტა?
- ბაბუა მოკვდა, მარგალიტა, და შემიცხადე, თუ ქალი ხარ!
- გაგიჟდი, გოგიტა?!
- ნუ გამაწბილებ, მარგალიტა, თუ და ხარ, შემიცხადე ბაბუა! - მარგალიტა ჩამოვიდა ეზოში და ისევე, როგორც იყო, ფეხშიშველა, გამომყვა. ჩემს ეზოში რომ ჩავედით, წინ გავუშვი. კიბეზე რომ შედგა, უკან მოიხედა შემკრთალმა.
- ნუ გეშინია! - ვუთხარი მე მშვიდად და ჩემი აივნის პირდაპირ მოლზე დავჯექი. მარგალიტა აივანზე ავიდა, ბირკვილიან მოაჯირს მოადგა, თმა გაიშალა და სოფელს გახედა.

ბაბუას გასვენების დღე, 1943 წლის 4 ნოემბერი, კვირა იყო.

ხალხმა ნაშუადღევს იწყო მოსვლა. მეზობლის ქალები, რომლებიც ჭირისუფლობას სწევდნენ, ბაბუას ნაცვლად მე დამტიროდნენ.
- უბედურო გოგიტაა, რა გე-შვე-ლე-ბა ნენაააა!
მე ვიდექი კართან, მკლავზე შავარშიაშემოხვეული და მშვიდად ვართმევდი ხელს მოსამძიმრეებს, არც ერთი წვეთი ცრემლი, არც ერთი ამოოხრება.
- იტირე, გოგიტა, თორემ გაგისკდება გული, ბიჭო! - მთხოვა მარგალიტამ.
მე თავი დავუქნიე, კი, ვიტირენ-მეთქი... ხალხი მოდიოდა მოყვრობის, მირონის, გვარებისა და უბნების მიხედვით დაწყობილი. ყველა ჰგუფს წინ ბურბუშელას გვირგვინიანი ორი ბავშვი და ერთი თმაგაშლილი დედაკაცი მოუძღოდა. შუკა, ეზო და აივანი მოტირალი ხალხით აივსო. ყაყანებდნენ, კამათობდნენ, მსჯელობდნენ. აქა-იქ თავშეკავებული სიცილიც ისმოდა. უცებ ეზო შეტორტმანდა, ჯერ ჩოჩქოლი ატყდა, მერე სამარისებული სიჩუმე ჩამოვარდა და ხალხი ორად გაიყო. ფართოდ გაღებულ ჭიშკარში ხოზიკით გაწეპილი, წითელ ალიზა ტალახში ამოსვრილი, გაბანჯგვლული, დაქანცული, ყურებჩამოყრილი და თავჩაქინდრული ძაღლი შემოვიდა. გვერდზე გაუხედავად გაიარა ორად გაყოფილი ხალხი, აივანზე ამოვიდა, დიდი ოთახი, რომელშიც ბაბუა ესვენა, გადაჭრა, ბაბუას საწოლ ოთახში შევიდა და ცარიელ საწოლს დახედა, მერე ზალაში გამოვიდა. ტახტზე დასვენებულ კუბოს მიადგა. უკანა ფეხებზე შედგა, წინა თათები ტახტს დააბჯინა, კისერი წაიგრძელა და ბაბუას დახედა. ლამაზი, სპეტაკი, მშვიდი და სათნო იწვა ბაბუა თავის სასახლეში. ძაღლმა ერთ ხანს უყურა ბაბუას, მერე მოტრიალდა, წამოვიდა და ჩემს ფეხებში დაწვა გატრუნული.
- დიდება შენდა, უფალი! - აღმოხდა ვიღაცას ჩემს უკან, მე თავი ვეღარ შევიკავე, სახეზე ხელები ავიფარე და ხმამაღლა ავტირდი.
დაახლოებით ხუთ საათზე კიდევ ერთი სასწაული მოხდა. ზალაში ბადრია მეთუთუნე შემოვიდა. ჩემს ფეხებთან გაწოლილი ძაღლი რომ დაინახა, შეკრთა, მაგრამ იხტიბარი არ გაიტეხა და სამძიმრის მოსახდელად ჩემსკენ დაიძრა. მაშინ წამოდგა ძაღლი. მთელ ტანზე ბანალი აეძაგრა, კუდი ბოროტად გაუგრძელდა. ეშვები გააელვა და გაბმულად, შემზარავად დაიღრინა. ბადრიამ უკან დაიხია. ძაღლმა ერთი ნაბიჯი გადადგა მისკენ.
- გაჩერდი, ძაღლო! - თქვა ბადრიამ და ფერი წაუვიდა.
ძაღლი მშვილდივით მოზიდული იდგა.
- მატირე, ძაღლო, ეს პატიოსანი მოხუცი! - უნაიროდ დაიღიმა ბადრიამ, ძაღლმა ღრენას უმატა და კიდევ ერთი ნაბიჯი გადადგა.
- უთხარი, ბიჭო, ამ უჯიშოს რამე! - მომიბრუნდა საქციელწამხდარი ბადრია.
„ამან კი იცის, ვინ ესროლა თოფი, მაგრამ არ გინდა ათქმევინო?!“ - გამიელვა თავში ბაბუას ნათქვამმა. - გადადი ბადრია, ეზოდან! - ვთქვი მე. - მერე გამახსენდა, ბაბუამ ცარიელი თოფი რომ დამიბრუნა და მითხრა - ასე თუ ქენი, ბაბუა, შენ, ცხოვრება გაგიჭირდებაო, მაგრამ აღარ გადავთქვი. - გადადი, ბადრია, ეზოდან! - გავიმეორე და ბადრია გადავიდა ეზოდან.

დილით ადრე ხმაურმა გამაღვიძა, აივანზე გავვარდი საცვლების ამარა.
- ბიჭო, გოგიტა, გააჩერე ეს შობელძაღლი, თორემ დაგვჭამა ცოცხლად! - მეძახდა სკამების წასაღებად მოსული მეზობელი.
სოფელს გავხედე. ოდებიდან კვამლი ამოდიოდა თეთრ ბოლქვებად. მამლები ყიოდნენ, ძროხები ბღაოდნენ, თხები პეტელაობდნენ, თიკნები კიკინებდნენ, ქათმები კრიახობდნენ, კონცხოულაზე უშველებელი მზე შემომდგარიყო... უცებ სხეული სითბოთი ამევსო და ყურებში სასიამოვნო ზარმა დარეკა.
ჩემს ეზოში ძაღლი ყეფდა.

Отредактировано eshmakuna (2009-04-14 19:41:46)

0


Вы здесь » K A V K A Z » ПРОЗА » Нодар Думбадзе/ნოდარ დუმბაძე